Mở đầu

Trong sáu phần trước, chúng ta đã lần lượt nhìn lại lịch sử của phát triển công dân, công và tội của Kami Excel, ánh sáng và bóng tối của no-code/low-code, cú hích từ AI sinh tạo và bản chất của quản trị. Bài viết cuối cùng này tổng kết toàn bộ hành trình dưới góc nhìn rằng di sản sẽ luôn được sinh ra, nhưng chúng ta phải biết thuần hóa nó, qua đó phác thảo tương lai của phát triển công dân.

Cuộc tranh luận về phát triển công dân không thể kết lại bằng một câu “làm hay không làm”. Lịch sử chứng minh bất kỳ sáng kiến nào cũng đi kèm chiến thắng ngắn hạn và khoản nợ dài hạn. Ý thức được điều đó, chúng ta cần tìm cách hành động để tiếp tục đẩy tương lai tiến lên — và đây là nơi chúng ta tìm câu trả lời.

Chuỗi đầy đủ

Di sản không biến mất — vẫn phải tiến lên

Ảo tưởng rằng tồn tại công nghệ không tạo ra di sản tiêu cực chính là thứ khiến vô số dự án thất bại.

EUC và Kami Excel từng là vị cứu tinh của tuyến đầu. Nhưng khi thiếu quản trị tổ chức, chúng trở thành hộp đen và cuối cùng hóa thành gánh nặng.

Làn sóng no-code/low-code ngày nay trông rực rỡ, nhưng thực chất đang tái hiện con đường “Kami Excel 2.0”. Và dù AI sinh tạo xuất hiện với kỳ vọng cứu vãn tài sản cũ, như phần 4 đã cho thấy, việc “giải đông” các sản phẩm RPA hay no-code chưa từng thành mã là vô cùng khó.

Vì vậy kết luận rất rõ ràng. Di sản chắc chắn sẽ xuất hiện. Và chúng ta sẽ không có tương lai nơi ai cũng sở hữu năng lực ngang bộ phận IT và điều khiển thành thạo Kami Excel.

Câu hỏi cần đặt ra không phải “làm sao tránh di sản”. Mà là “làm sao thuần hóa di sản và nối nó với tương lai”.

Tách bản nháp và bản chính để mở lối tương lai

Như phần 5 đã phân tích, giá trị cốt lõi của phát triển công dân nằm ở bản nháp. Khi tuyến đầu tự tạo ra giải pháp bám sát nghiệp vụ, yêu cầu trở nên rõ ràng và sai lệch giảm xuống. Nhưng nếu đưa bản nháp đó vào vận hành sản xuất nguyên vẹn, hệ thống sẽ sụp đổ.

Tương lai đòi hỏi phải gây dựng văn hóa tách bản nháp và bản chính.

  • Phát triển công dân đóng vai trò phác thảo tức thời, giúp nhìn thấy nhu cầu nghiệp vụ.
  • Bộ phận IT và chuyên gia chuyển bản phác thảo thành bản chính, nâng cấp thành hệ thống bền vững.
  • AI sinh tạo làm cầu nối, tăng tốc và nâng độ chính xác của giai đoạn “chỉnh sửa”.

Đó là con đường để phát triển công dân tiếp tục sống còn trong tương lai.

Đồng bộ góc nhìn — tái cân bằng bốn phía

Như phần 6 đã làm rõ, nguyên nhân lớn nhất khiến phát triển công dân hóa thành gánh nặng là góc nhìn lệch nhau.

  • Lãnh đạo bị ám ảnh bởi thành quả ngắn hạn và quên chăm lo dài hạn.
  • Tuyến đầu chấp nhận rằng “ngày mai chạy được là tốt”.
  • Bộ phận IT chỉ ra rủi ro dài hạn nhưng thiếu nguồn lực để hiện thực hóa giải pháp.
  • Quản lý trung gian bị kẹt giữa hai phía, cuối cùng vác hộ khẩu hiệu ngắn hạn và bỏ mặc quản trị.

Thuần hóa tương lai đòi hỏi phải hiệu chỉnh lại trục thời gian của cả bốn nhóm. Quản trị không chỉ là quy định hay kiểm soát; đó là việc tích hợp những thang thời gian khác nhau.

Cần cung cấp cho lãnh đạo các chỉ số cân bằng giữa thắng lợi nhanh và bảo trì lâu dài. Trang bị cho tuyến đầu cơ chế bảo vệ mà không giết chết tốc độ. Trao cho IT không chỉ quyền cảnh báo, mà cả khả năng triển khai. Và yêu cầu quản lý trung gian nhận lấy trách nhiệm điều phối thực sự.

Khi các bánh răng ấy khớp lại, phát triển công dân sẽ thôi là “nhà máy sản xuất di sản” và trở thành “nền móng cho tương lai”.

Viễn cảnh tương lai — chuyển đổi số cùng chung sống với di sản

Lý tưởng không phải là chuyển đổi số xóa sạch di sản. Mà là chuyển đổi số biết chung sống với di sản.

  • Vừa tiếp nhận công nghệ mới, vừa quản trị những di sản tất yếu, lưu chúng lại ở dạng mã để dễ cứu vãn.
  • Dùng phát triển công dân như bản nháp, để chuyên gia và AI sinh tạo đảm nhiệm bản chính.
  • Nhờ quản trị để giảm lệch góc nhìn và gắn chu trình cải tiến liên tục.

Đồng thời đừng quên rằng những người hùng đã cứu nghiệp vụ bằng Excel trong thời EUC là những cá nhân tự học, tiên phong và tận tụy. Đừng lặp lại sai lầm xem thường họ bằng cách gán cho tất cả cái mác “Kami Excel”. Chính đam mê và sự sáng tạo đó đã cứu các đội ngũ — đôi khi cả ban lãnh đạo — và đặt nền cho phát triển công dân và DX ngày nay.

Giữ vững cách nhìn ấy, phát triển công dân trong mười năm nữa có thể không còn bị châm chọc là “di sản tiêu cực”, mà trở thành một cơ chế đồng sáng tạo tiến hóa cùng văn hóa tổ chức.